सेवा क्षेत्रात तेजी, पण नोकऱ्या कुठे आहेत?

भारतीय अर्थव्यवस्थेचा कणा असलेल्या सेवा (Services Sector) क्षेत्रासाठी नोव्हेंबर महिना अत्यंत उत्साहवर्धक ठरला आहे. नवीन ऑर्डर्स आणि मागणीत झालेल्या वाढीमुळे सेवा क्षेत्राच्या व्यावसायिक घडामोडींमध्ये मोठी तेजी दिसून आली आहे. मात्र, एकीकडे व्यवसायात 'अच्छे दिन' आलेले दिसत असले तरी, दुसरीकडे रोजगार निर्मितीच्या (Job Creation) आघाडीवर परिस्थिती 'जैसे थे'च आहे. ही वाढ 'जॉबलेस ग्रोथ' (Jobless Growth) आहे का, अशी चिंता या आकडेवारीने निर्माण केली आहे.

काय सांगते आकडेवारी?

'एस अँड पी ग्लोबल'ने (S&P Global) जारी केलेल्या ताज्या सर्वेक्षणानुसार, नोव्हेंबर महिन्यात भारताचा सेवा पीएमआय (Purchasing Managers' Index - PMI) वधारून ५९.८ वर पोहोचला आहे. ऑक्टोबरमध्ये हा निर्देशांक ५८.९ होता. (पीएमआय ५० च्या वर असणे म्हणजे त्या क्षेत्राचा विस्तार होत असल्याचे लक्षण आहे).

विशेषतः उत्पादन (Manufacturing) क्षेत्रातील वाढीचा वेग मंदावला असताना, सेवा क्षेत्राने दाखवलेली ही तेजी भारतीय अर्थव्यवस्थेसाठी दिलासादायक मानली जात आहे. महागाईचा दबाव साडेपाच वर्षांच्या नीचांकी पातळीवर आल्याने आणि देशांतर्गत मागणी मजबूत राहिल्याने सेवा क्षेत्राला बळ मिळाले आहे.

रोजगार निर्मिती का रखडली?

व्यवसायात वाढ होत असली तरी, त्याचे प्रतिबिंब नवीन नोकऱ्यांमध्ये उमटताना दिसत नाही, ही या अहवालातील सर्वात महत्त्वाची आणि चिंतेची बाब आहे.अहवालानुसार, रोजगार निर्मितीचा वेग अत्यंत मंद राहिला आहे. बहुतांश कंपन्यांनी नोव्हेंबरमध्ये आपल्या कर्मचाऱ्यांच्या संख्येत कोणताही बदल केला नाही.सध्या कंपन्यांवर कामाचा अतिरिक्त ताण (Pressure on operating capacities) नाही. वाढलेली मागणी पूर्ण करण्यासाठी सध्याचे मनुष्यबळ पुरेसे ठरत आहे. त्यामुळे नवीन भरतीची गरज कंपन्यांना भासत नाही.

वाढती स्पर्धा आणि आगामी काळातील निवडणुकांमुळे निर्माण होऊ शकणाऱ्या अनिश्चिततेमुळे, उद्योजक नवीन कायमस्वरूपी रोजगार निर्माण करण्याऐवजी 'वेट अँड वॉच'च्या भूमिकेत आहेत.

एकूणच सेवा क्षेत्राची गाडी वेगाने धावू लागली असली तरी, रोजगाराचे इंजिन मात्र अजूनही धिम्या गतीनेच चालत आहे. जोपर्यंत या आर्थिक वाढीचे रूपांतर नवीन रोजगारांमध्ये होत नाही, तोपर्यंत या 'अच्छे दिना'चा सर्वसामान्यांना पूर्ण फायदा मिळणार नाही, असेच सध्याचे चित्र आहे.