PMLA Case in Education Sector : शैक्षणिक क्षेत्रातही MLM चा शिरकाव, ED कडून गुन्हा दाखल
PMLA म्हणजे प्रिव्हेन्शन ऑफ मनी लॉन्डरिंग ॲक्ट बेकायदेशीर मार्गाने कमावलेल्या पैशांना कायदेशीर स्वरूप देण्याचा (मनी लाँडरिंग) किंवा त्यातून मिळालेल्या मालमत्तेचा व्यवहार करण्याचा गुन्हा आहे. ज्यामध्ये अंमली पदार्थ तस्करी, दहशतवाद किंवा इतर संघटित गुन्ह्यांतून मिळवलेल्या संपत्तीचा समावेश होतो, आणि या कायद्याचा उद्देश अशा गुन्ह्यांना रोखणे, गुन्ह्यातून मिळवलेली मालमत्ता जप्त करणे आणि दोषींना शिक्षा देणे हा आहे.
बातमीच्या सुरुवातीला PMLA गुन्हा म्हणजे काय हे सांगितलं कारण आता हा गुन्हा शिक्षण क्षेत्रातही लागू झाला आहे. कसा, कधी, केव्हा, कोणत्या प्रकरणात या गुन्ह्याअंतर्गत खटला दाखल केलाय वाचा..
प्रवर्तन संचालनालयाने ED जयपूर क्षेत्रीय कार्यालयाने १५.१२.२०२५ रोजी माननीय विशेष न्यायालय (पीएमएलए) समोर मेसर्स प्रेया होम स्टडी प्रायव्हेट लिमिटेड (पीएचएसपीएल) आणि तिचे संचालक/माजी संचालक महेश कुमार, सत्य प्रकाश आणि सोमबीर पुनिया यांच्या विरोधात, मनी लाँडरिंग प्रतिबंधक कायदा, २००२ च्या तरतुदींनुसार मनी लाँडरिंगच्या गुन्ह्यांसाठी, एक खटला दाखल केला आहे. प्रवर्तन संचालनालयाने (ईडी) राजस्थान आणि हरियाणा पोलिसांनी दाखल केलेल्या ५९ एफआयआरच्या आधारावर मोठ्या प्रमाणावर फसवणुकीचा तपास सुरू केला आहे. या प्रकरणात मेसर्स पीएचएसपीएल (PHSP L) कंपनी आणि तिच्या प्रमुख पदाधिकाऱ्यांवर सामान्य नागरिकांची फसवणूक करून मोठ्या प्रमाणात पैसे गोळा केल्याचा गंभीर आरोप आहे. तपासात समोर आले की, ही कंपनी २००२ मध्ये शिक्षण क्षेत्रातील कंपनी म्हणून सुरू झाली होती, पण प्रत्यक्षात ती मनी सर्कुलेशन योजना आणि एमएलएम-प्रकारच्या फसव्या योजनांसाठी मुखवटा म्हणून वापरली जात होती. कंपनीने "शिकताना कमवा" अशा दिशाभूल करणाऱ्या जाहिराती, सेमिनार आणि अवास्तव परताव्याच्या आश्वासनांद्वारे गुंतवणूकदारांना आकर्षित केले. यासाठी ५,८०० ते ११,८०० रुपयांपर्यंतचे सदस्यत्व शुल्क भरून घेतले गेले. ईडीच्या सखोल आर्थिक तपासणीत (बँक खाती, आरोपी आणि तक्रारदारांचे जबाब) असे दिसून आले की, अनेक राज्यांतील लाखो गुंतवणूकदारांकडून मोठ्या प्रमाणात पैसे गोळा करण्यात आले. यापैकी ७० कोटी रुपयांची रक्कम अप्रामाणिकपणे कंपनीकडे ठेवली गेली आणि त्याचे मनी लाँड्रिंग केले गेले. पुढील तपासात हे सिद्ध झाले की, गुन्ह्यातून मिळालेल्या अवैध कमाईचा वापर कंपनीच्या प्रमुख प्रवर्तक/संचालकांच्या कुटुंबातील सदस्यांच्या नावावर अनेक स्थावर मालमत्ता खरेदी करण्यासाठी केला गेला. यानुसार, ईडीने प्रिव्हेन्शन ऑफ मनी लाँड्रिंग अॅक्ट (PMLA) अंतर्गत तात्पुरता जप्ती आदेश काढून ३.०६ कोटी रुपयांच्या विविध मालमत्ता (चल आणि अचल) तात्पुरत्या स्वरूपात जप्त केल्या. या जप्तीला नंतर माननीय न्याय निर्णायक प्राधिकरणाने (Adjudicating Authority) दुजोरा दिला आहे.
ईडीने म्हटले आहे की, हा घोटाळा सामान्य जनतेच्या विश्वासाचा गैरवापर करून चालवण्यात आला होता. कंपनीने शैक्षणिक सामग्रीचा वापर केवळ खोट्या दाव्यांसाठी आणि वैधतेचा दिखावा करण्यासाठी केला. तपास सुरू असून, अधिक मालमत्ता जप्ती आणि आरोपींविरुद्ध कठोर कारवाई होण्याची शक्यता आहे.
ED, Jaipur Zonal Office has filed a Prosecution Complaint (PC) on 15.12.2025 before the Hon’ble Special Court (PMLA) against M/s Preeya Home Study Private Limited (PHSPL) and its Directors/Ex-Directors Mahesh Kumar, Satya Prakash and Sombir Poonia for offences of money… pic.twitter.com/65nlWeYuIx
— ED (@dir_ed) December 22, 2025
काय आहे प्रकरण ?
प्रेया होम स्टडी प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनीने विद्यार्थ्यांना घरबसल्या शिक्षण (Home Study) देण्याचे आमिष दाखवून गुंतवणूकदार आणि पालकांची फसवणूक केली आहे. शिक्षण क्षेत्रात ऑनलाइन/होम स्टडी कोर्सेस, ट्यूशन आणि संबंधित सेवा पुरवण्याच्या नावावर ही कंपनी काम करत होती.
मात्र, तपास यंत्रणांच्या माहितीनुसार, कंपनीने हे नाव वापरून चिट फंड (चिटफंड) किंवा पॉन्झी स्कीम सारख्या बेकायदेशीर गुंतवणूक योजनांद्वारे लोकांकडून मोठ्या प्रमाणात पैसे गोळा केले. कंपनीने "उच्च व्याजदर" आणि "कमी जोखीम" असे आमिष दाखवून मध्यमवर्गीय आणि ग्रामीण भागातील गुंतवणूकदारांना आकर्षित केले होते. ED च्या प्राथमिक तपासात असे आढळून आले आहे की, कंपनीने गोळा केलेल्या रकमेचा मोठा भाग बेकायदेशीर मार्गाने हस्तांतरित केला, ज्यात विदेशी खाती, क्रिप्टोकरन्सी आणि इतर कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक यांचा समावेश आहे. हे सर्व मनी लॉन्डरिंगच्या माध्यमातून केले गेले असल्याचा ठपका ठेवण्यात आला आहे.
ED ची कारवाई
ED ने कंपनीच्या प्रवर्तक, संचालक आणि संबंधित व्यक्तींच्या ठिकाणी सर्च ऑपरेशन केले. अनेक बँक खाती आणि मालमत्ता (इमूव्हेबल आणि मूव्हेबल) तात्पुरत्या जप्त केल्या आहेत. या प्रकरणात PMLA अंतर्गत प्रॉसिक्यूशन कम्प्लेंट (खटला) दाखल करण्यात आला असून, आरोपींविरोधात मोठ्या प्रमाणात पुरावे गोळा केले गेले आहेत. या घोटाळ्यात फसवले गेलेल्या हजारो गुंतवणूकदारांमध्ये विशेषतः विद्यार्थी, गृहिणी आणि लहान व्यवसायिक यांचा मोठा वाटा आहे. अनेकांनी आपल्या शिक्षण आणि घरखर्चासाठी जमा केलेले पैसे या योजनेत गुंतवले होते. ED च्या म्हणण्यानुसार, फसवणुकीची रक्कम परत मिळवण्यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत, परंतु यासाठी गुंतवणूकदारांनी संबंधित पोलिस ठाणे आणि ED कार्यालयात तक्रार नोंदवणे आवश्यक आहे. प्रवर्तन संचालनालयाने एका निवेदनात म्हटले आहे की, "अशा प्रकारच्या बेकायदेशीर योजनांमुळे सामान्य नागरिकांची आर्थिक हानी होते. आम्ही सर्व पुराव्यांसह कठोर कारवाई करत आहोत आणि अशा प्रकरणांमध्ये गुंतलेल्या सर्व आरोपींना कायद्याच्या कक्षेत आणले जाईल." या प्रकरणाची तपास प्रक्रिया सुरू असून, लवकरच अधिक माहिती आणि अटकेच्या शक्यतांची अपेक्षा आहे. गुंतवणूकदारांनी अशा योजनांमध्ये पैसे गुंतवण्यापूर्वी कंपनीची वैधता आणि SEBI/ROC नोंदणी तपासणे अत्यंत आवश्यक आहे.
