डेट सर्विस कव्हरेज रेशिओ: कंपनीच्या आर्थिक आरोग्याचा आरसा
एखाद्या कंपनीचं आर्थिक आरोग्य कितपत सक्षम आहे हे मोजण्यासाठी वापरला जाणारा एक महत्त्वाचा निर्देशांक म्हणजे डेट सर्विस कव्हरेज रेशिओ (Debt Service Coverage Ratio – DSCR). गुंतवणूकदार, बँका आणि आर्थिक विश्लेषक यांच्यासाठी हा रेशिओ अत्यंत महत्त्वाचा ठरतो. कारण तो कंपनीला कर्ज फेडण्याची क्षमता किती आहे हे स्पष्टपणे दाखवतो.
व्यवसायातून होणाऱ्या कमाईतून कंपनीने आपले कर्ज फेडण्याची क्षमता DSCR मध्ये मोजली जाते. हा रेशिओ काढण्यासाठी साधारण दोन सूत्रांचा वापर होतो. पहिलं सूत्र म्हणजे EBITDA (Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization) भागिले व्याज अधिक मुद्दलाची परतफेड. या पद्धतीनं कंपनी किती सहजपणे आपलं कर्ज फेडू शकते याचा अंदाज येतो. दुसऱ्या पद्धतीत EBITDA मधून भांडवली खर्च वजा करून मिळालेली रक्कम व्याज आणि अतिरिक्त मुद्दलाच्या पेमेंटने भागिली जाते. त्यामुळे कंपनीच्या रोकड व्यवस्थापनाची वास्तव क्षमता समजते.
DSCR रेशिओची व्याख्या करताना काही बाबी लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे. एखाद्या कंपनीचा DSCR जर 1 पेक्षा कमी असेल तर याचा अर्थ कंपनीला आपली कर्ज परतफेड करणे कठीण आहे. म्हणजेच, व्यवसायातून मिळणारी कमाई कर्ज आणि व्याज फेडण्यासाठी अपुरी आहे. उलट, DSCR जर 1 किंवा त्यापेक्षा अधिक असेल तर कंपनी कर्ज फेडण्यास सक्षम आहे असे मानले जाते. विशेषतः 2 किंवा त्यापेक्षा जास्त DSCR हा कंपनीसाठी अत्यंत चांगला निर्देशक मानला जातो.
बँका आणि वित्तीय संस्था कंपन्यांना कर्ज देण्यापूर्वी त्यांच्या DSCR रेशिओची तपासणी करतात. कारण हा रेशिओ कंपनीची कर्ज परतफेडीची क्षमता दर्शवतो. जर कंपनीचा DSCR कमी असेल, तर बँक कर्ज मंजूर करताना जास्त व्याजदर लावू शकते किंवा अतिरिक्त हमी मागू शकते.
तज्ज्ञांच्या मते, DSCR केवळ एका कंपनीसाठी पाहू नये, तर त्या संपूर्ण सेक्टरमधील कंपन्यांचा तुलनात्मक अभ्यास करावा. उदाहरणार्थ, जर एका सेक्टरमधील एखाद्या कंपनीचा DSCR इतर कंपन्यांच्या तुलनेत जास्त असेल, तर ती कंपनी आपलं कर्ज अधिक शिस्तबद्धपणे व्यवस्थापित करत असल्याचं स्पष्ट होतं.
गुंतवणूकदारांसाठी देखील DSCR हा रेशिओ मार्गदर्शक ठरतो. कारण तो कंपनीच्या आर्थिक शिस्तीची आणि भविष्यातील जोखमीची कल्पना देतो. त्यामुळे, एखाद्या कंपनीत गुंतवणूक करण्यापूर्वी तिचा DSCR रेशिओ तपासणे आवश्यक आहे, असा सल्ला आर्थिक जाणकार देतात.
