गर्भाशयाचा कॅन्सर
ढोबळमानाने गर्भाशयाचे बॉडी ( Body) व सर्विक्स ( Cervix) अशा दोन भागात विभाजन केले जाते. आजच्या लेखात आपण गर्भाशयाचा बॉडी/ पिशवी च्या कॅन्सर बद्दल माहीती घेवू. प्रगत देशामध्ये (अमेरिका/ युरोप) गर्भाशयाच्या पिशवीच्या कॅन्सरचे प्रमाण अधिक जास्त आहे. भारतासारख्या देशाचा विचार केल्यास हे प्रमाण खूप कमी आहे म्हणजे साधारण २% आहे. परंतू मागील काही वर्षात ते प्रमाण दुपटीने वाढून ४ % झाले आहे. साधारणपणे गर्भाशयाचा कॅन्सर साठी ओलांडलायानंतर उद्भवणारा आजार आहे. तसंच ८० टक्के स्त्रियामध्ये हा रोग मासिक पाळी बंद झाल्यावर आढळतो.
गर्भाशयाचा कॅन्सर होण्याची करणे काय आहेत ?
गर्भाशयातील पेशींची वाढ व कार्य ही estrogen व progestorone या हार्मोन्सवर अवलंबून असतं. पेशींची वाढ मुख्यतः estrogen मुळे होते त्यामुळे शरीरात estrogen ची मात्रा जास्त झाल्यास पेशी वाढत जाऊन त्याचं रुपांतच कॅन्सरमध्ये होतं. त्यामुळेच मासिक पाळी लवकर सुरु होणे किंवा फार उशिरा बंद होणे, मुल नसणे तसेच बदलत्या राहणीमानमुळे जसे व्यायाम न करणे, मुल न होऊ देणे, लठ्ठपणा, डायबेटीस, ब्लड प्रेशर आणि estrogen चे उपचार घेणे इत्यादीमुळे गर्भाशयाच्या कॅन्सरचे प्रमाण वाढते. साधारणपणे ५ टक्के गर्भाशयाचा कॅन्सर हा अनुवंशिक आजारामुळे होऊ शकतो.
गर्भाशयाच्या कॅन्सरची लक्षणे व तपासणी :-
- मासिक पाळी सारखा रक्तस्त्राव होणे
- पोटात दुखणे
- पोट सुमारणे व पोटात पाणी होणे
- श्वास घेण्यास त्रास होणे
- पाठीत दुखणे
( मासिक पाळी बंद झाल्यानंतर रक्तस्त्राव होत असल्यास ताबडतोब स्त्रीरोग तज्ञांना दाखवून तपासण्या करणे गरजेचे असते. तसेच आपल्याला रक्तस्त्राव होतो म्हणून कॅन्सर झाला असे लगेच मानू नये. कारण, रक्तस्त्रावची बरीच करणे असू शकतात त्यातील गर्भाशयाचा कॅन्सर हे एक कारण असू शकते. त्यामुळे तज्ञाच्या मार्गदर्शनाखाली योग्य त्या तपासण्या करून घ्यव्यात.)
तपासणी:-
- रक्त तपासणी
- छातीचा एक्स-रे
- शक्य असल्यास एम. आर. आय करावा
- खरोखर कॅन्सर आहे की नाही ते पाहण्यासाठी तुकडा काढून तपास करावा
Follow @MaxMaharashtra
गर्भाशयाचा कॅन्सरचे उपचार कसे करावे?
गर्भाशयाचा कॅन्सर साधारणपणे ८० टक्के स्त्रियांमध्ये पहिल्या किवा दुसऱ्या टप्प्यामध्ये माहिती पडतो. त्यामुळे रोग पूर्ण पणे बरा होण्याचे प्रमाण ९० ते ९५ टक्के आहे. फक्त उपचार योग्य वेळी, योग्य ठिकाणीच आणि योग्य त्या तज्ज्ञ डॉक्टरकडे होणे गरजेचे असते.
शस्त्रक्रीया, रेडीओथेरपी, केमोथेरपी आणि हार्मोनल थेरपी या सर्व प्रकारच्या उपचार पध्दती गर्भाशयाचा कॅन्सर नीट करण्यासाठी वापरल्या जातात. शक्य असल्यास सर्व रुग्णांमध्ये शस्त्रक्रीया करून गर्भाशय, अंडाशय तसेच बाजूच्या पेशी काढणे गरजेचे असते. काढलेला रोग पॅथोलॉजिस्टकडे पाठवणे गरजेचे असून त्या रिपोर्टनुसार रुग्णाला पुढे इतर उपचारांची गरज आहे की नाही ते ठरवले जाते.
रेडीओथेरपी बऱ्याच रुग्णांना देणे गरजेचे असते. रेडीओथेरपी देण्याच्या पध्दतीवरुण ई. बी. आर.टी व ब्राकीथेरापी असे दोन प्रकार पडतात. रोग सुरुवातीच्या टप्पात असल्यास केवळ ब्राकीथेरापी उपचार पुरेसे असून ई. बी. आर.टी रेडीओथेरपी शी संबंधित दुष्परिणाम टाळले जावू शकतात. तसंच उपचाराचा कालावधी देखील कमी लागतो. दुसरा टप्पा आणि पुढील टप्प्यात ई. बी. आर.टी रेडीओथेरपीची गरज लागते. किमान ३डी- सी. आर. टी उपचार पध्दती अनुसरून रेडीओथेरपी शी संबंधित दुष्परिणाम कमीत कमी ठेवता येतात.
केमोथेरपीचे उपचार तिसऱ्या आणि पुढील टप्प्यात असणाऱ्या रोगसाठी वापरले जातात. केमोथेरपीचे उपचार दर आठवड्याने किंवा दर तीन आठवड्याने दिले जातात. तसेच परत परत उद्भवणाऱ्या रोगासाठी दुसऱ्या किंवा तिसऱ्या प्रकारच्या किमोथेरपीचे उपचार तसेच टार्गेटथेरपी उपोयोगात आणली जाते. हार्मोनल थेरपी आजपर्यंत म्हणावी तशी उपोयोगात आणली गेली नाही परंतु आताशी तिचे महत्व: लक्षात येत आहे.
डॉ. दिलीप निकम,
विभाग प्रमुख, कॅन्सर विभाग.
कामा व अल्ब्लेस हॉस्पिटल, मुंबई
