आंबेडकर मुस्लिमविरोधी होते ? एका राजकीय स्क्रिप्टची चिरफाड
अलिकडच्या काळात भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना मुस्लिमविरोधी ठरवून नवहिंदुत्ववाद्यांमध्ये 'हिंदुत्वाचे चरमसुख' घेण्याचा नवा ट्रेंड आला आहे. बाबासाहेबांच्या 'पाकिस्तान अथवा भारताची फाळणी' या महत्त्वपूर्ण ग्रंथातील वाक्ये आपल्या सोयीनुसार तोडून-मोडून आणि त्यांचा विपर्यस्त अर्थ लावून वापरणे, हा एक राजकीय धंदा बनला आहे. पण मूळातच हा धंदा वैचारिक अक्कलशून्यतेचा असल्यामुळे, ही मंडळी त्यांच्या पूर्वसूरींप्रमाणेच तोंडघशी पडून उपहासाचा विषय ठरतात.
डॉ. आंबेडकरांचा 'पाकिस्तान अथवा भारताची फाळणी' हा ग्रंथ मुस्लिम समुदाय, हिंदू राष्ट्र आणि भारत-पाकिस्तान प्रश्नावर केलेले एक सखोल चिंतन आहे. हिंदुत्ववादी हा ग्रंथ आंबेडकरांच्या मुस्लिम समुदायाबद्दलच्या मतांचा सर्वांत महत्त्वाचा स्रोत मानतात. या ग्रंथाचा मूळ उद्देश फाळणीच्या ज्वलंत समस्येवर राष्ट्राला योग्य निर्णय घेण्यासाठी मार्गदर्शन करणे हा होता. तथापि, या ग्रंथातील हिंदू आणि मुस्लिम यांच्यातील ऐतिहासिक अंतर्विरोध आणि त्यांच्या सामाजिक-राजकीय वैशिष्ट्यांची चर्चा अपरिहार्यपणे करावी लागल्यामुळे, विशिष्ट राजकीय हेतू असलेल्या अतिरेकी हिंदुत्ववादी लोकांना त्यातील विधानांचा विपर्यास करण्याची मोठी संधी मिळते.
काही वर्षांपूर्वी भाजपचे एकेकाळचे फायरब्रँड नेते विनय कटियार यांनी याच पुस्तकाचा आधार घेऊन 'बाबासाहेब मुस्लिमविरोधी होते' असा जावईशोध लावला होता. आजही गोपीचंद पडळकर यांच्यासारखे नेते याच ग्रंथाच्या आधारावर 'मुक्ताफळे उधळत' आहेत. त्यामुळे, या महत्वपूर्ण ग्रंथाचा मूळ संदर्भ आणि स्वरूप तपासणे अत्यावश्यक ठरते.
आंबेडकरांच्या या पुस्तकाचे मोठेपण त्याच्या अद्वितीय तटस्थ अभ्यास पद्धतीत दडलेले आहे. फाळणीसारख्या ऐतिहासिक आणि संवेदनशील विषयावर त्यांनी केलेले हे लेखन एक उल्लेखनीय आणि तटस्थ अभ्यास म्हणून आजही मान्यताप्राप्त आहे; त्यावर कधीही पक्षपातीपणाचा आरोप झाला नाही. आंबेडकर केवळ एका बाजूला उभे राहत नाहीत. ते एका महत्त्वाच्या मुद्द्यावर विचारार्थ घेऊन, त्याच्या दोन्ही बाजूंनी तर्कशुद्ध युक्तिवाद करतात आणि शेवटी त्यांचे वस्तुनिष्ठ मूल्यमापन सादर करतात. परस्परविरोधात उभ्या ठाकलेल्या हिंदू आणि मुस्लिम या दोन्ही समुदायांच्या भूमिकेतून बाबासाहेबांनी इतके प्रभावी युक्तिवाद केले आहेत की, कदाचित हे दोन्ही समुदाय स्वतःसुद्धा इतक्या प्रभावीपणे ते मांडू शकले नसते.
डॉ. आंबेडकरांनी आपल्या युक्तिवादाच्या समर्थनार्थ अनेक विचारवंतांच्या अवतरणांचे दाखले दिले आहेत. पुस्तकाच्या बहुतांश भागात ही पद्धत अवलंबलेली असल्यामुळे, जर एखाद्या उथळ वाचकाने पुस्तकाचे केवळ वरवरचे वाचन केले, तर त्यातील प्रत्येक विरोधी युक्तिवाद अथवा विधान हेच लेखकाचे अंतिम मत आहे, असा गैरसमज होण्याची शक्यता वाढते. संघाशी संबंधित उथळ आणि सोयीस्कर अर्थ उचलणाऱ्या व्यक्तींना त्यांच्या खोडसाळ उद्दिष्टांनुसार या पुस्तकाचा विपर्यस्त अर्थ लावण्याची नेमकी हीच संधी मिळते.
राजकीय स्क्रिप्ट: दलित-ओबीसींना हिंदुत्वाचे फुट सोल्जर बनविणे
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या 'पाकिस्तान अथवा भारताची फाळणी' या ग्रंथाचा संदर्भ देत आमदार गोपीचंद पडळकर किंवा तत्सम नेत्यांनी अलिकडच्या काळात केलेली भाष्ये हे त्यांचे वैयक्तिक 'वैचारिक आकलन' नाही, तर राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाने (RSS) पुरवलेली एक सुनियोजित राजकीय स्क्रिप्ट आहे. भारतीय राजकारणात संघ आणि इतर हिंदुत्ववादी संघटनांची विचारधारा पूर्वापार मुस्लिम विरोधावर आधारित राहिली आहे. त्यामुळे या कार्यक्रमाचा मुख्य आधारस्तंभ हा आहे की, आंबेडकरांना मुस्लिम विरोधी ठरवून, त्या आधारावर मुस्लिम विरोधाच्या राजकारणासाठी दलित आणि ओबीसी समाजाला 'फुट सोल्जर' म्हणून वापरून घ्यायचे. ही त्यांच्या **'ब्राह्मणी हिंदुत्वा'**च्या मुख्य अजेंड्याची एक आवश्यक पायरी आहे.
अर्थात ही जुनीच रणनीती असून अलिकडच्या काळात नवीन प्यादे भरती करण्यात आले आहेत. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या विपुल लेखनातून काही सुटी वाक्ये किंवा अपुरे संदर्भ उचलून लोकांसमोर मांडणे, ही जुनी रणनीती आहे. भाजपाचे एकेकाळचे फायरब्रँड नेते आणि आता अडगळीत पडलेले विनय कटियार यांनी २००२ साली उत्तर प्रदेशात दलित, मुस्लिम आणि ओबीसी जातींची गोलबंदी तोडण्यासाठी हाच अपप्रचार केला होता. श्री. विनय कटियार, प्रवीण तोगडिया आणि आता पडळकर यांच्यासारखी ही सर्व मंडळी केवळ संघाच्या रिमोट कंट्रोलवर ओरडणारी 'ध्वनिवर्धक भोंगे' आहेत. त्यांचे वैचारिक केंद्र (उदा. संघ, शेषेराव मोरे, स.ह. देशपांडे) त्यांचे 'मेंदू' आहेत.
प्रस्तुत ग्रंथातील मुख्य युक्तिवादानुसार, आंबेडकर हे मुस्लिमविरोधी नव्हते हे सुस्पष्ट आहे. त्यांनी हिंदुत्वप्रणित 'अखंड भारता'च्या मागणीऐवजी मुसलमानांच्या पाकिस्तानच्या मागणीला समर्थन दिले. त्यांनी स्पष्ट केले की:
हिंदू बहुसंख्याकांना अल्पसंख्याकांबरोबर सत्तेचे न्यायपूर्ण वाटप करण्यात अपयश आल्यामुळेच भारताची फाळणी अटळ बनली. त्यांनी हिंदू समुदायाच्या 'शोषणकारी सत्तेवर' आणि अल्पसंख्यांकांच्या आशा-आकांक्षा समजून घेण्यात आलेल्या अपयशावर कठोर टीका केली. मुस्लिमांमध्ये राष्ट्रीयत्वाची नव्हे तर राष्ट्रवादाचीच भावना विकसित होत असल्यामुळे, त्यांचा पाकिस्तानचा दावा समर्थनीय ठरतो, असे त्यांनी प्रतिपादन केले.
हिंदुत्ववादी या पुस्तकाचा आधार घेऊन मुस्लिम समुदायातील दोष शोधण्याचा प्रयत्न करतात; परंतु हाच ग्रंथ त्यांना मुसलमानांतील दोषांसाठी देखील पूर्णपणे जबाबदार ठरवितो, हे ते सोईस्करपणे विसरतात. आंबेडकरांचे हे पुस्तक मुस्लिम विरोधी नसून, हिंदू-मुस्लिम राजकीय संबंधांचे कठोर, वस्तुनिष्ठ आणि दूरदृष्टीचे विश्लेषण करणारा एक चिरंतन दस्तावेज आहे. शिवीगाळ किंवा कठोर शब्दांनी प्रतिवाद करण्याऐवजी, डॉ. आंबेडकरांचे सत्य इतके शक्तिशाली आणि स्पष्ट आहे की, कोणतीही वैयक्तिक टीका न करता, केवळ सत्य परिस्थिती समोर मांडल्यास, संघ आणि त्यांची ही पिल्लावळ आपोआप उघडी पडते.
